این سخن پایان ندارد آن فریق

بر گرفتند از پی آن دز طریق

بر درخت گندم منهی زدند

از طویلهٔ مخلصان بیرون شدند

چون شدند از منع و نهیش گرم تر

سوی آن قلعه بر آوردند سر

بر ستیز قول شاه مجتبی

تا به قلعهٔ صبرسوز هش ربا

آمدند از رغم عقل پندتوز

در شب تاریک بر گشته ز روز

اندر آن قلعهٔ خوش ذات الصور

پنج در در بحر و پنجی سوی بر

پنج از آن چون حس به سوی رنگ و بو

پنج از آن چون حس باطن رازجو

زان هزاران صورت و نقش و نگار

می شدند از سو به سو خوش بی قرار

زین قدح های صور کم باش مست

تا نگردی بت تراش و بت پرست

از قدح های صور بگذر مه ایست

باده در جامست لیک از جام نیست

سوی باده بخش بگشا پهن فم

چون رسد باده نیاید جام کم

آدما معنی دلبندم بجوی

ترک قشر و صورت گندم بگوی

چونک ریگی آرد شد بهر خلیل

دانک معزولست گندم ای نبیل

صورت از بی صورت آید در وجود

هم چنانک از آتشی زادست دود

کمترین عیب مصور در خصال

چون پیاپی بینیش آید ملال

حیرت محض آردت بی صورتی

زاده صد گون آلت از بی آلتی

بی ز دستی دست ها بافد همی

جان جان سازد مصور آدمی

آنچنان که اندر دل از هجر و وصال

می شود بافیده گوناگون خیال

هیچ ماند این موثر با اثر

هیچ ماند بانگ و نوحه با ضرر

نوحه را صورت ضرر بی صورتست

دست خایند از ضرر کش نیست دست

این مثل نالایقست ای مستدل

حیلهٔ تفهیم را جهد المقل

صنع بی صورت بکارد صورتی

تن بروید با حواس و آلتی

تا چه صورت باشد آن بر وفق خود

اندر آرد جسم را در نیک و بد

صورت نعمت بود شاکر شود

صورت مهلت بود صابر شود

صورت رحمی بود بالان شود

صورت زخمی بود نالان شود

صورت شهری بود گیرد سفر

صورت تیری بود گیرد سپر

صورت خوبان بود عشرت کند

صورت غیبی بود خلوت کند

صورت محتاجی آرد سوی کسب

صورت بازو وری آرد به غصب

این ز حد و اندازه ها باشد برون

داعی فعل از خیال گونه گون

بی نهایت کیش ها و پیشه ها

جمله ظل صورت اندیشه ها

بر لب بام ایستاده قوم خوش

هر یکی را بر زمین بین سایه اش

صورت فکرست بر بام مشید

وآن عمل چون سایه بر ارکان پدید

فعل بر ارکان و فکرت مکتتم

لیک در تاثیر و وصلت دو به هم

آن صور در بزم کز جام خوشیست

فایدهٔ او بی خودی و بیهشیست

صورت مرد و زن و لعب و جماع

فایده ش بی هوشی وقت وقاع

صورت نان و نمک کان نعمتست

فایده ش آن قوت بی صورتست

در مصاف آن صورت تیغ و سپر

فایده ش بی صورتی یعنی ظفر

مدرسه و تعلیق و صورت های وی

چون به دانش متصل شد گشت طی

این صور چون بندهٔ بی صورتند

پس چرا در نفی صاحب نعمتند

این صور دارد ز بی صورت وجود

چیست پس بر موجد خویشش جحود

خود ازو یابد ظهور انکار او

نیست غیر عکس خود این کار او

صورت دیوار و سقف هر مکان

سایهٔ اندیشهٔ معمار دان

گرچه خود اندر محل افتکار

نیست سنگ و چوب و خشتی آشکار

فاعل مطلق یقین بی صورتست

صورت اندر دست او چون آلتست

گه گه آن بی صورت از کتم عدم

مر صور را رو نماید از کرم

تا مدد گیرد ازو هر صورتی

از کمال و از جمال و قدرتی

باز بی صورت چو پنهان کرد رو

آمدند از بهر کد در رنگ و بو

صورتی از صورت دیگر کمال

گر بجوید باشد آن عین ضلال

پس چه عرضه می کنی ای بی گهر

احتیاج خود به محتاجی دگر

چون صور بنده ست بر یزدان مگو

ظن مبر صورت به تشبیهش مجو

در تضرع جوی و در افنای خویش

کز تفکر جز صور ناید به پیش

ور ز غیر صورتت نبود فره

صورتی کان بی تو زاید در تو به

صورت شهری که آنجا می روی

ذوق بی صورت کشیدت ای روی

پس به معنی می روی تا لامکان

که خوشی غیر مکانست و زمان

صورت یاری که سوی او شوی

از برای مونسی اش می روی

پس بمعنی سوی بی صورت شدی

گرچه زان مقصود غافل آمدی

پس حقیقت حق بود معبود کل

کز پی ذوقست سیران سبل

لیک بعضی رو سوی دم کرده اند

گرچه سر اصلست سر گم کرده اند

لیک آن سر پیش این ضالان گم

می دهد داد سری از راه دم

آن ز سر می یابد آن داد این ز دم

قوم دیگر پا و سر کردند گم

چونک گم شد جمله جمله یافتند

از کم آمد سوی کل بشتافتند